Donaldje (links) en Ganesh (rechts)
Het allereerste autodeelsysteem van België, dat is Dégage. Tegenwoordig delen via dit platform meer dan 6000 mensen auto’s met elkaar, maar dat was ooit anders. We gingen in gesprek met de anciens en hoorden hoe Dégage 25 jaar geleden in het leven werd geroepen.
Interview – Esther De Reys
Copywrite – Steffi De Kempe
Gent, 18.03.2024 – We zitten aan tafel met Sandra Fauconnier, John Wante, Traudi Helmberger, Luc Carnier en Gerbrand Nootens, een aantal van de spilfiguren bij de opstart van Dégage in 1998. Al kruisten hun paden zich ook voorheen, met name bij de vzw LETS (Local Exchange & Trade System), die opvallend vaak ter sprake komt. Allen delen ze dezelfde behoefte: ‘af en toe is een auto handig, maar het merendeel van de tijd kost ‘ie nodeloos veel geld en staat ‘ie op de koop toe in de weg’.
LETS keep the memories alive
De beginperiode gaat al een eind terug en de herinneringen zijn niet meer zo haarscherp. Wat wel vaststaat, is de eerste Dégage-auto: Donald, de auto van Brenda, die herinnert iedereen zich. Voor plaats twee werpen zich twee kandidaten in de strijd: Ganesh en Macz…unanimiteit komt er in eerste instantie niet, maar achteraf wist Brenda ons uitsluitsel te geven: Ganesh is de tweede Dégage-auto.
In Vlaanderen zag de eerste LETS-groep in Leuven het levenslicht in 1994. Wat begon als een lokaal initiatief groeide uit tot een beweging, waar op heden meer dan dertig actieve groepen toe behoren. In 2011 werd de term ‘letsen’ zelfs als woord van het jaar erkend, een indicatie van de groeiende impact van LETS op de samenleving. De groep in Gent (1995) bestaat uit liefst 308 leden, die afspraken maken, zodat ze vlot diensten, belevenissen, kennis en goederen met elkaar kunnen uitwisselen.
Ook bij het begin van Dégage heeft LETS een essentiële rol gespeeld. Iemand vraagt zich hardop af of er in ’t begin af en toe met ‘stropkes’ (de munt die LETS Gent gebruikt) werd betaald. Al lijkt die kans klein: te ingewikkeld, en daarbij, een auto kost ook gewoon echt geld, een Stropke kan daar niet tegen op. De oprichters zijn het eens: ze gingen meteen van start met de zogenaamde kilometerbladen.
Organisch gegroeid én blijven groeien
Sandra maakte de eerste website voor het autodeelnetwerk, al had die zeker niet als doel om actief reclame te maken. Hier en daar verscheen wel eens een artikel, zoals in OIKOS, denktank voor sociaalecologische verandering. Maar zo goed als alles verliep via mond-tot-mondreclame, naar analogie met LETS. Geïnteresseerden konden, meestal bij Brenda thuis, infoavonden bijwonen. In dat opzicht is er niet zo veel veranderd: Dégage is echt organisch gegroeid én blijven groeien.
Een leuk wist-je-datje: Dégage was niet altijd Dégage. Eerst was er DAG, kort voor Democratisch Autodelen Gent, tot men in 2004 op Dégage (De gedeelde autovloot Gent) heeft afgeklopt.
Er zijn heel wat plezante vergaderingen geweest, vaak met een hapje en een drankje. En toch, de groep is meer dan eens vreemd bekeken: een auto delen, wie doet dat nu? ‘Wat als er ruzie ontstaat?’ of ‘Wat als er iemand een auto in de prak rijdt?’… Er waren meer tegen- dan voorstanders, dat is zeker. Om die tegenstanders enigszins warm te maken, hebben ze een aantal leuke acties op poten gezet, waaronder eentje met het GMF (Gents MilieuFront). Mensen konden er het water in en uit, om zich daarna met zwemband en al door Macz (de auto) te wurmen. Achteraf gezien sloeg dat helemaal nergens op, maar iedereen heeft zich in ieder geval geamuseerd. Zo stond er ook ooit eens een wagen, bedekt met een wit laken, in de Geldmunt, naast café de Dulle Griet. Mensen waren nieuwsgierig en kwamen dichterbij, waarop ze met een foldertje werden aangesproken… een geniaal idee van Kris V.
Niemand heeft Dégage ooit bewust groot willen maken. De oprichting als vzw kwam er voornamelijk omdat men met heel veel praktische vragen zat. Zoals: als we met z’n allen meerdere wagens delen, moeten we dan onze verzekeraar op de hoogte brengen? En kan of mag een dergelijk deelplatform überhaupt wel? En dan was er nog de administratie… verschrikkelijk, gek dat mensen zich daarmee hebben beziggehouden. Pas in 2015, met de komst van Karel Lootens, is de Dégapp ontwikkeld, en heeft Dégage zich verder geprofessionaliseerd. Geen dag te vroeg, als je ’t de anciens vraagt.
Een auto delen? Praktisch én plezant!
De redenen om te beginnen autodelen, waren bij iedereen min of meer dezelfde: een auto is een gedoe, kost veel geld, en al helemaal als ‘ie vooral in de garage staat. Desondanks duiken er steeds meer wagens in het straatbeeld op. ‘We hebben geen oplossing voor privéwagenbezit geboden. Die droom, of jeugdige naïviteit, is er bij mij ondertussen wel uitgegaan, aldus Gerbrand. Maar Dégage is vooral altijd heel plezant geweest, en we hadden bij het delen van verhalen vaak buikpijn van het lachen.
Niet iedereen deelt op heden nog z’n auto, en wel om uiteenlopende redenen. Toch hebben ze er een voor een mooie herinneringen aan over gehouden, zeker aan Donaldje; een reisje naar Parijs, op de boot naar Zeeland, het eendje op het dashboard… Net voor die eerste auto is dan ook de term ‘auto voor durvers’ uitgevonden. Net zoals de meeste wagens uit die periode, was Donaldje van bij de start relatief oud. Instappen via de passagiersstoel of de achteruitkijkspiegel die bij het te hard dichtslaan van de deur ineens naar beneden viel… het kon zomaar allemaal. Ja, het was bij Dégage altijd lachen, ook wanneer je tegen een eigenaar moest opbiechten dat je bij het tanken een foutje had gemaakt. Die menselijke warmte, die zal de eerste leden voor altijd bijblijven.
“In ’t begin, vooraleer we zijn geprofessionaliseerd, maakten we met de nieuwe auto’s een testritje. Met het (grote) aantal leden en auto’s is dat vandaag (helaas) niet meer mogelijk.” – John W.
2008, 20 wagens in de vloot, Vrijdagsmarkt, Gent
En hoe het met Donaldje afliep? Wel ja, hij heeft de kaap van 600.000 kilometers waarschijnlijk wel gehaald, maar hoe hij aan z’n eind is gekomen, is niet helemaal duidelijk. Of toch…? Het begin van het einde van Donaldje, zo informeert Brenda ons achteraf, was een mooie nieuwjaarsnacht omstreeks 2010 of 2011. Op een parking in Oostende werd hij er door een dronken koppel fataal aangereden. Daarna kon ‘ie niet meer recht rijden (ook voor hem was het blijkbaar het glas te veel), en reden Brenda en haar partner langs binnenwegjes slingerend terug naar Gent.
Een hoopvolle blik op de toekomst
En Dégage over 25 jaar, bij het 50-jarige jubileum? De groep is het erover eens: Dégage is voor hen altijd al een geslaagd, warm verhaal geweest. Al is het ontlenen nu een stuk functioneler, en vinden ze dat best jammer. Het persoonlijke valt weg, en de verhalen worden schaarser. En hoe meer Dégage groeit, hoe sneller er ook frustraties lijken te ontstaan: de leden kennen elkaar minder persoonlijk, het duurt soms langer voor je een antwoord op je reservatieaanvraag krijgt… Er wordt gespeculeerd of sommige eigenaars snel weer uitstappen om bovengenoemde redenen. Samen naar oplossingen zoeken, zit er nu veel minder in. Instagram kan daarbij een oplossing bieden; verhalen (blijven) delen anno 2024, de goede én minder goede, want ook schadeverhalen zijn nodig en leren relativeren.
Tot slot hopen, en geloven, de Dégage-trekkers vooral dat het platform zich nog verder kan uitbreiden. ‘We zijn gestart met 10 leden. Tegenwoordig telt Dégage 5 medewerkers en 6432 leden, en draait het een behoorlijke omzet… mooie resultaten voor een uit de hand gelopen hobby’, aldus John. Concreet zien ze tegen 2040 graag nog minder auto’s in Gent rondrijden, waarvan minstens 1/4de gedeeld. Veel mensen gebruiken steeds meer alternatieve vervoersmiddelen (zoals de fiets en het openbaar vervoer), en auto’s worden alsmaar duurder. Hopelijk kan en mag dat een stimulans zijn om je wagen te delen, of er helemaal vanaf te stappen, en kan het bovendien inspireren om nog meer te delen.
Alles valt op te lossen, altijd.
Denk maar aan die keer dat John z’n eigen vrouw gepakt en gezakt in de Ikea achterliet, omdat hij zich van uur had vergist en de Dégage-auto al zo’n half uur bij z’n rechtmatige eigenaar had moeten terug zijn. Als een van de Dégage-trekkers wilde uitgerekend John zeker niet tegen de regels ingaan. Nu, dat gezegd zijnde: het koppel is nog steeds samen, dus – zoals steeds – alles is goed gekomen.
V.l.n.r. Sandra Fauconnier (online), Gerbrand Nootens, Luc Carnier, Traudi Helmberger en John Wante